Η αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο είναι ένα θέμα που απασχολεί πολλούς γονείς όταν το παιδί τους καλείται ως κληρονόμος σε μια κληρονομιά με χρέη. Δυστυχώς, το γεγονός η κληρονομιά να βαρύνεται με χρέη τείνει να γίνει ο κανόνας λόγω της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας, με τα χρέη σε Δημόσιο και Τράπεζες να βρίσκονται στο κόκκινο.

Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις το ανήλικο τέκνο μπορεί να κληρονομεί παραδείγματος χάριν σημαντική ακίνητη περιουσία αλλά τα χρέη να είναι πολλαπλάσια της αξίας της περιουσίας που κληρονομεί. Σε αυτή την περίπτωση η αποποίηση κληρονομιάς είναι η ενδεδειγμένη λύση.

Για να αποποιηθεί ένα ανήλικο τέκνο θα πρέπει να γίνει δικαστήριο, στο οποίο το τέκνο εκπροσωπείται από τους γονείς του. Το δικαστήριο θα αποφασίσει αν η αποποίηση είναι προς το συμφέρον του ανηλίκου και εφόσον η απάντηση είναι θετική, χορηγεί ειδική άδεια (δικαστική απόφαση) με την οποία οι γονείς αποποιούνται την ασύμφορη κληρονομιά για λογαριασμό του τέκνου τους.

Παρακάτω θα απαντήσουμε στις ποιο συνηθισμένες ερωτήσεις για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο. 

Τι είναι η αποποίηση κληρονομιάς;

Αποποίηση, σύμφωνα με το νόμο, είναι η δήλωση βούλησης του κληρονόμου, ότι δεν δέχεται την κληρονομιά που του έχει επαχθεί κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομούμενου.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις αποποίησης κληρονομιάς;

Σύμφωνα με το άρθρο 1847 Α.Κ., η αποποίηση της κληρονομιάς πρέπει επί ποινή ακυρότητας να γίνει μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση του θανάτου και ότι καταλείπεται σε αυτόν μέρος της κληρονομίας.

Στην επαγωγή από διαθήκη η τετράμηνη προθεσμία αρχίζει μετά τη δημοσίευση της διαθήκης. Εξαίρεση από την τετράμηνη προθεσμία εισάγεται σε δύο περιπτώσεις, στις οποίες η προθεσμία είναι ενός (1) έτους. Η πρώτη εξαίρεση συντρέχει αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία του κατοικία στο εξωτερικό, ενώ η δεύτερη εάν ο κληρονόμος έμαθε την επαγωγή όταν διέμενε στο εξωτερικό.

Επιπροσθέτως, για την έγκυρη αποποίηση, απαιτείται δικαιοπρακτική ικανότητα του κληρονόμου, που επιθυμεί να αποποιηθεί. Αυτό σημαίνει ότι σε περιπτώσεις ανίκανων προσώπων προς δικαιοπραξία, η αποποίηση πρέπει να γίνει από το νόμιμο αντιπρόσωπο.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο.

Τέλος, για την έγκυρη δήλωση αποποίησης της κληρονομιάς απαιτείται να τηρηθεί και ο σχετικός τύπος, δηλαδή να γίνει με δήλωση στη γραμματεία του δικαστηρίου της κληρονομιάς.

Εν προκειμένω, αρμοδιότητα έχει το Πρωτοδικείο της περιφέρειας όπου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του, και αν δεν είχε κατοικία, τη διαμονή του.

Ανήλικο πρόσωπο μπορεί να αποποιηθεί κληρονομιά που του έχει επαχθεί;

Για την έγκυρη αποποίηση απαιτείται δικαιοπρακτική ικανότητα. Ωστόσο, στις περιπτώσεις των ανήλικων προσώπων, η αποποίηση μπορεί να γίνει από τους νόμιμους αντιπροσώπους τους, εφόσον ακολουθηθεί η προβλεπόμενη από το νόμο διαδικασία.

Ποιοι εκπροσωπούν νόμιμα το ανήλικο τέκνο;

Νόμιμοι εκπρόσωποι του ανήλικου τέκνου είναι οι γονείς του. Σε περίπτωση διαζυγίου, το ανήλικο τέκνο εκπροσωπείται από το γονέα, ο οποίος έχει την επιμέλεια του και την επιμέλεια της περιουσίας του.

Πως γίνεται η  αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο τέκνο; Διαδικασία. 

Οι νόμιμοι εκπρόσωποι του ανήλικου τέκνου, δηλαδή οι γονείς του, θα πρέπει να ακολουθήσουν τη νόμιμη διαδικασία για την αποποίηση του ανήλικου τέκνου. Ειδικότερα, σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται άδεια από το δικαστήριο, προκειμένου να αποποιηθούν οι γονείς στο όνομα του ανήλικου την κληρονομιά, που του έχει επαχθεί.

Οι γονείς του ανήλικου θα πρέπει να αποδείξουν ότι η αποποίηση της κληρονομίας είναι η επωφελέστερη ενέργεια για το ανήλικο τέκνο τους. Στην περίπτωση, όπου χορηγηθεί η άδεια στους γονείς για την αποποίηση με δικαστική απόφαση, αυτοί θα πρέπει να προχωρήσουν στην ανάλογη δήλωση αποποίησης εξ ονόματος του ανήλικου τέκνου ενώπιον του αρμόδιου Πρωτοδικείου.

Ειδικότερα γίνονται κατά χρονική σειρά τα εξής από τον δικηγόρο που θα προβεί για λογαριασμό των γονέων σε αποποίηση κληρονομιάς ανηλίκου ή ανηλίκων.

1ο Βήμα:

Κατάθεση της αιτήσεως για αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο πρόσωπο. Η διαδικασία ξεκινά  με την κατάθεση του σχετικού δικογράφου από τον Δικηγόρο στο αρμόδιο  κατά τόπο Δικαστήριο.

Αρμόδιο Δικαστήριο είναι το Πρωτοδικείο της κατοικίας του ανήλικου τέκνου.  Η προθεσμία του τετραμήνου αναστέλλεται από την στιγμή της κατάθεση της αιτήσεως

2ο Βήμα:

Ακολουθεί ο ορισμός της δικασίμου, ημερομηνία κατά την οποία οι γονείς θα κληθούν να παρασταθούν ενώπιον του Δικαστηρίου (στην πράξη δεν χρειάζεται η αυτοπρόσωπη εμφάνιση τους καθώς εκπροσωπούνται από τον δικηγόρο τους).  Στο δικαστήριο πρέπει να αποδειχθεί  ότι η αποποίηση της κληρονομιάς είναι η πιο συμφέρουσα  για το τέκνο τους ενέργεια. Η απόδειξη γίνεται με μάρτυρες και έγγραφα.

3ο Βήμα:

Η έκδοση της απόφασης αποποίησης ανηλίκου που χορηγεί την σχετική άδεια σηματοδοτεί την συνέχιση της προθεσμίας η οποία είχε ανασταλεί με την κατάθεση της αίτησης.  Οι γονείς ή ο πληρεξούσιος δικηγόρος πρέπει να καταχωρήσουν την απόφαση για να τελεστεί και ολοκληρωθεί η αποποίηση κληρονομιάς ανηλίκου

Ποιο είναι το αρμόδιο δικαστήριο για την άδεια αποποίησης στο όνομα του ανηλίκου;

Αρμόδιο δικαστήριο, στο οποίο οι γονείς καταθέτουν αίτηση για άδεια αποποίησης στο όνομα του ανήλικου τέκνου τους είναι το Πρωτοδικείο στην περιφέρεια του οποίου κατοικεί ο ανήλικος ή έχει τη συνήθη διαμονή του, το οποίο συνεδριάζει με τη διαδικασία της εκουσίας δικαιοδοσίας.

Ποια είναι τα δικαιολογητικά για την αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο;

Τα βασικά δικαιολογητικά που χρειάζονται να προσκομιστούν στον δικηγόρο για αποποίηση κληρονομιάς ανηλίκου είναι τα εξής:

• Ληξιαρχική Πράξη Θανάτου
• Πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών
• Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης των γονέων του ανήλικου τέκνου
• Δήλωση αποποίησης κληρονομιάς των γονέων του ανήλικου τέκνου
• Πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης
• Έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι το παθητικό της κληρονομιάς είναι μεγαλύτερο από το ενεργητικό

Υπάρχει προθεσμία για την αποποίηση ανήλικου τέκνου;

Σύμφωνα με τον νόμο, ο κληρονόμος μπορεί και πρέπει επί ποινή ακυρότητας να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε αποκλειστική προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της.

Στην περίπτωση, όπου η κληρονομία επάγεται σε πρόσωπο ανίκανο για δικαιοπραξία, η γνώση της επαγωγής και του λόγου της ελέγχεται στο πρόσωπο του νόμιμου αντιπροσώπου. Έτσι, αναφορικά με τον ανήλικο που βρίσκεται υπό γονική μέριμνα το στοιχείο της γνώσης, προκειμένου να αρχίσει να τρέχει η προθεσμία των τεσσάρων (4) μηνών της αποποίησης, κρίνεται από το πρόσωπο του γονέα που την ασκεί. Δηλαδή, η προθεσμία της αποποίησης ξεκινά από τότε που οι γονείς του ανήλικου έμαθαν ότι το τέκνο τους κατέστη κληρονόμος.

Η προθεσμία αποποίησης αναστέλλεται, κατά το άρθρο 1847 Α.Κ., για όσους λόγους αναστέλλεται και η παραγραφή. Γίνεται δεκτό ότι αποτελεί λόγο ανώτερης βίας, που αναστέλλει την προθεσμία αποποίησης, ο χρόνος από τότε που ο νόμιμος εκπρόσωπος του ανικάνου προσώπου εμπρόθεσμα υπέβαλε στο δικαστήριο την αίτηση να του παρασχεθεί άδεια για αποποίηση.

Δηλαδή τετράμηνη προθεσμία για την αποποίηση αναστέλλεται από την ημέρα που ο γονέας του ανηλίκου κληρονόμου καταθέσει στο δικαστήριο αίτηση για παροχή άδειας αποποίησης για λογαριασμό του ανήλικου τέκνου του μέχρι και την έκδοση οριστικής απόφασης επί της αίτησης αυτής.

Μπορεί το ανήλικο να αναμένει την ενηλικίωση του, προκειμένου να αποποιηθεί;

Το ζήτημα αυτό διχάζει την νομολογία των δύο ανώτατων δικαστηρίων, του Συμβουλίου της Επικρατείας και του Άρειου Πάγου. Μια ερμηνευτική λύση δόθηκε πρόσφατα και συγκεκριμένα σύμφωνα με το άρθρο 35 του νόμου 4786/2021 (ΦΕΚ 43 A’/23.03.2021) για τους κληρονόμους που ενηλικιώνονται , σχετικά με το δικαίωμά τους για αποποίηση της κληρονομίας, ισχύουν τα ακόλουθα: «Κατά την αληθή έννοια του άρθρου 1912 του Αστικού Κώδικα (Α.Κ., π.δ. 456/1984, Α΄ 164), ο κληρονόµος που ενηλικιώνεται δικαιούται εντός της ετήσιας προθεσµίας  του άρθρου 1912 ΑΚ να αποποιηθεί την κληρονοµία». Εν προκειµένω, δεδοµένου ότι επί της δυνατότητας του ανηλίκου, µετά την ενηλικίωσή του και εντός της προθεσµίας του  άρθρου 1912ΑΚ, να διενεργήσει όχι µόνο απογραφή, αλλά και να αποποιηθεί την κληρονοµία, υφίσταται πράγµατι ασάφεια, όπως προκύπτει από την αποκλίνουσα επί του ζητήµατος νοµολογία του ΑΠ και του ΣτΕ, η ρύθµιση παρίσταται γνησίως ερµηνευτική, κατά το άρθρο 77 του Συντάγµατος. Εξ άλλου, παρατηρείται ότι, για λόγους νοµοτεχνικής αρτιότητας και συστηµατικής ενότητας του αντικειµένου της ρύθµισης, θα ήταν σκόπιμο η  προτεινόμενη διάταξη να ενταχθεί στον Αστικό Κώδικα.

Τι θα συμβεί αν δεν προβούν οι γονείς στην αίτηση για αποποίηση εξ ονόματος του ανήλικου τέκνου τους εντός της τετράμηνης προθεσμίας;

Αν εντός της προθεσμίας προς αποποίηση δεν υποβληθεί η σχετική αίτηση από τους γονείς, η παρέλευσή της συνεπάγεται πλασματική κτήση της κληρονομίας σε βάρος του ανηλίκου, εφόσον δεν οφείλεται πραγματικά στη βούληση του ανήλικου να γίνει κληρονόμος. Αυτό ισχύει, έστω και αν ο ανήλικος κληρονομεί με το ευεργέτημα της απογραφής, υποχρεούμενος, βέβαια, εντός έτους από της ενηλικιώσεώς του να συντάξει την απογραφή ώστε να μην εκπέσει αυτού.

Υπάρχει δυνατότητα να ακυρωθεί η πλασματική αποδοχή της κληρονομιάς;

Μετά την τετράμηνη προθεσμία, υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής της κληρονομιάς του ανηλίκου, με την άσκηση αγωγής αναγνώρισης ακυρότητας πλασματικής αποδοχής στο αρμόδιο δικαστήριο.

Η δυνατότητα αυτή συντρέχει όταν αποδειχθεί ότι η παρέλευση άπρακτης της τετράμηνης προθεσμίας οφείλεται σε ουσιώδη πλάνη των γονέων του ανήλικου. H πλάνη είναι ουσιώδης όταν αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την όλη δικαιοπραξία, ώστε, αν το πρόσωπο γνώριζε την πραγματική κατάσταση, δεν θα επιχειρούσε την δικαιοπραξία. Περιπτώσεις ουσιώδους πλάνης αποτελούν π.χ. εάν ο γονέας από, από εσφαλμένη πληροφόρηση πίστευε ότι το ανήλικο τέκνο μπορεί να προβεί σε αποποίηση κληρονομιάς μόνο του όταν γίνει 18 ετών και δεν κληρονομεί μέχρι τότε, επειδή είναι ανήλικο ή εάν αγνοούσε παντελώς την ύπαρξη προθεσμίας για την αποποίηση της κληρονομιάς.

Σε ποιες πράξεις μπορεί να προβεί ο ανήλικος κληρονόμος μέχρι να ενηλικιωθεί;

Ο νόμος δίνει το δικαίωμα στο ανήλικο τέκνο και χωρίς την άδεια του δικαστηρίου, να προβεί στην αποδοχή της επαχθείσας σε αυτό κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι το ανήλικο τέκνο αποδέχεται την κληρονομιά, περιορίζεται όμως η ευθύνη του για τα τυχόν χρέη της κληρονομιάς, μέχρι το ενεργητικό της. Επομένως, το ανήλικο τέκνο μέχρι την ενηλικίωση του μπορεί, χωρίς να αναλάβουν σχετικά οι νόμιμοι εκπρόσωποι τη διαδικασία της άδειας από το δικαστήριο, να προβεί στην αποδοχή της κληρονομιάς.

Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να επιλεγεί η αποποίηση κληρονομίας για το ανήλικο τέκνο;

Είναι γνώριμη η κατάσταση κατά την οποία οι γονείς ενός ανήλικου τέκνου αποποιούνται λόγω της ύπαρξης χρεών της κληρονομιάς συγγενικού τους προσώπου, και ως επόμενο πρόσωπο στην κληρονομική διαδοχή καλείται το ανήλικο τέκνο τους. Ο βασικότερος, λοιπόν, λόγος αποποίησης του ανήλικου τέκνου αφορά την ύπαρξη υπέρογκων χρεών, τα οποία γνωρίζουν οι κληρονόμοι και τα οποία μπορεί και να ξεπερνούν το ενεργητικό της κληρονομιαίας περιουσίας. Συνεπώς, η αποποίηση της κληρονομίας λειτουργεί προς το συμφέρον του ανήλικου τέκνου, αποτελώντας την επωφελέστερη γι’ αυτό ενέργεια.